Του Γιωργου Δεληγιαννακη (δρ Ιστορίας)
Τα χρόνια των πανεπιστημιακών σπουδών είναι κατά κανόνα η περίοδος οπότε Ελλαδίτες και Κύπριοι νέοι έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή. Η αλήθεια είναι πως οι Ελλαδίτες έχουν συνήθως περισσότερα να μάθουν ή να ανακαλύψουν καθώς ελάχιστοι από αυτούς επισκέπτονται την Κύπρο για διακοπές ή κάποιον άλλο λόγο. Για πολλούς Ελλαδίτες η συναναστροφή αυτή προκαλεί εντύπωση, καθώς οι περισσότεροι γνωρίζουν ελάχιστα για τη χώρα αυτή και τους ανθρώπους της. Είναι τότε που ίσως για πρώτη φορά γνωρίζουν από κοντά ομοεθνείς τους, οι οποίοι προέρχονται από ένα άλλο «ελληνικό» κράτος με διαφορετικές καταβολές και ιστορία από το δικό τους, που επικοινωνούν δίχως αισθήματα κατωτερότητας σε μια ζωντανή διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας και η πλειοψηφία τους διατηρεί ακόμα –κατά παράδοξο τρόπο– αισθήματα πατριωτικής αγάπης για την Ελλάδα.
Μέσω της επαφής και της αλληλογνωριμίας, πολλά στερεότυπα και ιδεοληψίες της ελλαδικής κοινωνίας για την Κύπρο καταρρίπτονται. Δεν θα μείνω εδώ στα περί «ελληνικότητας» των Κυπρίων, τις δήθεν ευθύνες τους για την επιθετικότητα της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδος και την πληθώρα ανόητων και άξεστων προκαταλήψεων τοπικιστικού χαρακτήρα. Θα ήταν πιο απλό για τον Ελλαδίτη νέο να προβληματιστεί για τα επιτεύγματα των δύο χωρών τις τελευταίες δεκαετίες. Τότε θα ανακαλύψει κάτι που η ελλαδική μικρόνοια επιμένει να παραβλέπει: Το γεγονός ότι αυτή η μικρή χώρα που βίωσε την καταστροφή πριν από 34 χρόνια κατάφερε –χάρις κυρίως στην εργατικότητα των κατοίκων της και την κοινωνική συναίνεση– να ανακάμψει οικονομικά και σήμερα να πλεονεκτεί έναντι της Ελλάδος σε μια σειρά από κρίσιμες πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.
Ποιος, για παράδειγμα, θα πίστευε ότι 15 χρόνια μετά την ίδρυση του πρώτου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος στην Κύπρο, Ελλαδίτες επιστήμονες και ερευνητές θα στρέφονταν στα κυπριακά πανεπιστήμια (δημόσια και ιδιωτικά) αναζητώντας αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, ενώ Κύπριοι και Ελλαδίτες φοιτητές θα απολάμβαναν ανώτερης ποιότητας εκπαίδευση στην Κύπρο παρά στην Ελλάδα;
Στα κυπριακά πανεπιστήμια, η περίφημη αξιολόγηση των καθηγητών, η αναγνώριση ιδιωτικών πανεπιστημίων, ο μακροπρόθεσμος οικονομικός προγραμματισμός και η επαρκής χρηματοδότηση για λειτουργικές και άλλες ανάγκες (από εγχώριους πόρους) αποτελούν ήδη πραγματικότητα. Εκεί δεν παρατηρούνται τα γνώριμα σε μας σκάνδαλα διαφθοράς και ευνοιοκρατίας, αλλά ούτε και καταλήψεις, μακροχρόνιες καθυστερήσεις στην πρόσληψη προσωπικού, χτισίματα γραφείων και σκοτεινά αλισβερίσια μεταξύ πρυτανικών αρχών και φοιτητοπατέρων εις βάρος των συμφερόντων των ανυποψίαστων φοιτητών.
Οι μισθοί του διδακτικού προσωπικού στην Κύπρο –τόσο στα δημόσια όσο και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια– είναι σχεδόν οι διπλάσιοι των αντίστοιχων δικών μας. Και όλα αυτά τη στιγμή που οι δαπάνες για στρατιωτικούς εξοπλισμούς στην ημικατεχόμενη Κύπρο ξεπερνούν κατά πολύ το κατ’ αναλογία ποσό που δαπανά η Ελλάδα.
Αλήθεια, ποια είναι η μοίρα που επιφυλάσσει το ελληνικό κράτος στους νέους επιστήμονες, δηλαδή στα πιο δυναμικά και άρτια καταρτισμένα μέλη του, που βρίσκονται στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους καριέρας στο ελληνικό πανεπιστήμιο; Απαξίωση, ταπείνωση και οικονομική εξάρτηση. Γιατί, πώς αλλιώς να χαρακτηρίσει κανείς το καθεστώς των συμβασιούχων λεκτόρων (γνωστών και ως 407) οι οποίοι αμείβονται –στην καλύτερη περίπτωση– με 1.300 ευρώ και αποτελούν στα περισσότερα περιφερειακά πανεπιστήμια την πλειοψηφία των διδασκόντων σε κάθε τμήμα; Είναι τόση η ανευθυνότητα του ελληνικού κράτους απέναντί τους, που πολλές φορές ο υποψήφιος πληροφορείται την εφήμερη πρόσληψή του ακόμα και μια βδομάδα μετά την έναρξη των μαθημάτων του, ενώ οι μισθοί καταβάλλονται κατά κανόνα με μήνες καθυστέρησης. Αναπόφευκτα, όσοι από τους νέους λέκτορες τυχαίνει να μην απολαμβάνουν της γονικής υποστήριξης –και κατά την τρίτη δεκαετία της ζωής τους– αναγκάζονται είτε να ετεροαπασχολούνται είτε να διδάσκουν ταυτόχρονα σε δύο ή ακόμα και τρία διαφορετικά πανεπιστήμια για να μπορέσουν να καλύψουν το υψηλό κόστος των συνεχών μετακινήσεων. Υπό αυτές τις συνθήκες, ποιος μπορεί να μιλήσει για οργανωμένη παροχή μόρφωσης και προαγωγή της έρευνας στα ελληνικά πανεπιστήμια;
Ευτυχώς όμως που η συνεχιζόμενη παρακμή των ελληνικών πανεπιστημίων πολύ σύντομα θα ικανοποιήσει και το χρόνιο αίτημα της ελλαδικής οικογένειας να παύσουν επιτέλους οι Κύπριοι μαθητές να «κλέβουν» τις θέσεις των παιδιών τους από τα εγχώρια πανεπιστήμια, καθώς τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι ο αριθμός των Κύπριων φοιτητών που αποφασίζουν τα τελευταία χρόνια να σπουδάσουν στην Ελλάδα μειώθηκε δραματικά. Ρεαλιστικά σκεπτόμενη η κυπριακή οικογένεια σήμερα δεν έχει λόγους να επενδύσει σε ένα ελληνικό πανεπιστήμιο, τη στιγμή που το αντίστοιχο κυπριακό ή αγγλικό πτυχίο προσφέρει συνεπέστερη και πιο οργανωμένη παροχή μόρφωσης και καλύτερες προοπτικές απορρόφησης από την αγορά εργασίας. Ετσι σύντομα το όνειρο της ελλαδικής οικογένειας για την απόκτηση ενός πτυχίου (και ό, τι να ’ναι) θα μοιάζει πιο κοντά από ποτέ.
Κάνοντας τέτοιες συγκρίσεις μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, συνειδητοποιεί κανείς το μέγεθος της συλλογικής αποτυχίας του ελλαδικού κράτους. Τη στιγμή που η Κύπρος πέτυχε να βρίσκεται στην ομάδα των οικονομικά ισχυρών κρατών - μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας με σύγχρονο και συνεχώς αναπτυσσόμενο εκπαιδευτικό σύστημα, η Ελλάδα το μόνο που ουσιαστικά κατάφερε τα 30 τελευταία χρόνια ήταν να διατηρήσει τη θέση της χώρας ουραγού ακόμα και στην Ευρώπη των «27». Και τούτο παρά τις επί δεκαετίες παχυλές επιδοτήσεις και τη μακροχρόνια ένταξή της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, κάτι που, ας μην ξεχνάμε, στερήθηκε επί μακρόν η Κύπρος.
* Παράφραση συνθήματος σε τοίχο του χωριού Αλωνα, που απαθανάτισε με τη φωτογραφική του μηχανή ο Γ. Σεφέρης όταν επισκέφθηκε το νησί το 1954, παραμονές της κήρυξης του απελευθερωτικού αγώνα για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 31/12/2008)
